2- Besin Zinciri ve Enerji Akışı

Besin Zinciri

Canlılar farklı şekilde beslenirler. Bazı canlılar bitkilerle beslenirken, bazıları bitkiler ile beslenen canlılar ile beslenirler. Canlıların beslenme ilişkisini gösteren tek sıralı yapıya besin zinciri denir.

Aşağıdaki besin zincirini inceleyelim:

Çekirge bitki ile beslenirken, kurbağa çekirgeyi besin olarak kullanır. Yılanın besini kurbağadır, Şahin ise yılan ile beslenir. İşte Bitki –> Çekirge –> Kurbağa –> Yılan –> Şahin şeklinde gösterilen beslenme ilişkisi besin zinciri olarak tanımlanır.

Tabi besin zinciri örneğini arttırmak mümkündür mesela aşağıdaki örnek de bir besin zincirini oluşturur.

Dikkat ettiniz mi? Bitki ile hem çekirge hem de sinek beslenmektedir. Peki iki besin zincirini birleştirmek mümkün müdür?

Baykuş hem kurbağa ile hem de yılan ile beslenebilir, aynı zaman da kurbağa hem sinek ile hem de çekirge ile beslenebilir. İşte canlıların bu şekilde beslenmesini gösteren karışık yapıya Besin Ağı adını veriyoruz. Besin ağı birden fazla besin zincirinden meydana gelmektedir. 

Besin Ağı, birden fazla besin zincirinin bir araya gelmesiyle meydana gelen karışık yapıdır

Besin zincirinin ilk halkasını üreticiler oluşturur. Üreticiler kendi besinlerini kendileri yapabilen canlılardır. Yeşil bitkiler, mavi-yeşil algler bunlara örnek verilebilir. Sonraki halkayı ise üreticiler ile beslenen canlılar oluşturur bunlara otçullar örnek gösterilebilir. Son halkayı ise etçiller denilen etle beslenen canlılar meydana getirir. Bu durumu aşağıdaki gibi gösterelim;

Birde ayrıştırıclar denilen canlı grubu var. Bu canlılar ölmüş canlı atıklarının çürüme ile toprağa karışmasını sağlayarak hem madde dögüsüne yardımcı olurlar hem de çevrenin atıklardan temizlenmesine yardım ederler. Şimdi gördüğümüz tüm bu canlı gruplarının özelliklerine bakalım.

1 – Üreticiler

Kendi besinlerini kendi yapabilen canlılardır. Besin zincirinde ilk halkada yer alırlar.

Düşünelim!

Arılar da kendi besinleri olan balı, kendileri yaparlar o zaman arılar da üretici midir?

Cevap tabi ki hayır olur. Üreticiler güneş ışığını doğrudan kullanarak besin üretir. Arılar fotosentez yapamaz bu nedenle hayvanlar ve ayrıştırıcılar üretici değil, tüketicidirler!

2 – Tüketiciler  

Güneş ışığını doğrudan kullanamayan tüm canlıları kapsar. Hayvanlar, bazı bakteriler, ayrıştırıcılar bu grupta yer alırlar. Besin zincirinin ikinci ve sonraki halkasını meydana getirirler.

• Otçul hayvanlar: Ot ile beslenen hayvanlardır. İnek, keçi gibi
• Etçil Hayvanlar: Otçul hayvanlarla beslenen canlılardır. Kedi, Atmaca, timsah gibi
• Hepçiller: Hem ot ile hem de et ile beslenen canlılardır. İnsan, fare, ayı gibi
• Ayrıştırıcılar: Canlı atıklarının toprağa karışmasını sağlar. Bazı bakteriler, şapkalı mantarlar gibi

Üretici Canlılar (Kendi besinlerini kendileri yaparlar)	Tüketici Canlılar (Kendi besinlerini kendileri yapamazlar)
Yeşil Bitkiler Mavi – Yeşil Algler	Otçul hayvanlar Etçil hayvanlar Hepçiller Ayrıştırıcılar

Ekoloji Piramidi

Canlıların beslenme ilişkisini zincir şeklinde gösterebildiğimiz gibi bunu bir piramid yardımı ile de gösterebiliriz. Aşağıdaki piramide göz atalım;

 Ekoloji piramidinde, aşağıdan yukarı çıkıldıkça;

• Canlı sayısı genellikle azalır
• Aktarılan enerji miktarı azalır
• Biyokütle azalır
• Zehirli madde birikimi artar
• Vücut büyüklüğü artar

Özetle

• Canlıların beslenme ilişkisini gösteren yapıya besin zinciri denir
• Birden fazla besin zincirinden oluşan yapıya besin ağı denir
• Besin zincirinin ilk halkasını üreticiler, ikinci halkayı ise otçullar oluşturur
• Güneş ışığını doğrudan kullanan canlılara üreticiler denir
• Tüketiciler, diğer canlıları besin olarak kullanan canlılardır. Bunlar;
  • Otçul hayvanlar: Üreticilerle beslenen canlılardır
  • Etçil hayvanlar: Hayvanlarla beslenen canlılardır
  • Hepçiller: Hem otla hem etle beslenen canlılardır
  • Ayrıştırıcılar: Canlı atıklarının toprağa karışmasını sağlayan canlılardır
• Ekoloji Piramidi: Canlılar arasındaki ilişkiyi gösteren piramid şeklinde bir yapıdır.