logo

Kimyanın sembolik dili denildiğinde aklımıza gelen ilk şey elementler olmaktadır fakat, etrafımızda elementler dışında sayısız madde var. 

Bunların bir kısmı katı halde bulunurken bazıları sıvı veya gaz halinde bulunur ya da bazıları saf halde iken bazıları karışım şeklindedir.

Bu yazımızda etrafımızda sık karşılaştığımız maddelerin bazı özelliklerini görmeye çalışacağız.

Öncelikle 8. sınıfta da gördüğümüz element, bileşik gibi kavramları hatırlamakta fayda var.

1. Elementler

Maddelerin yapı taşlarının atom olduğunu biliyoruz. Bazı maddeleri meydana getiren atomlar tek çeşit iken bazılarında birden fazla çeşitte atom bulunabilmektedir. Yapısında tek çeşit atom bulunan maddelere element denir.

3- Kimyanın Sembolik Dili

Elementlerin sembolik gösterimi. Soldaki madde sadece mavi, ortadaki sadece kırmızı diğeri ise sadece kahverengi atomlardan meydana gelmiştir.

Altın, gümüş, bakır, karbon elementlerden bazılarıdır.

Elementler semboller ile ifade edilir. Semboller ile ifade etmek iletişim kolaylığı sağlamaktadır. Mesela altın elementinin bazı dillerdeki isimleri şöyledir:

Türkçe: AltınKürtçe: Zer
Arapça: الذهبİngilizce: Gold

Dikkat edilirse her dilde altın için farklı isim kullanılmıştır. Bu iletişimde çeşitli problemlere neden olacaktır.

Bunun önüne geçmek için bilim adamları elementlere semboller vermişlerdir. Mesela altının sembolü Au şeklindedir ve bu sembol tüm dillerde ortaktır. 

Semboller genellikle elementlerin Latince isimlerinin ilk harfinden meydana gelir. Eğer ilk harfleri aynı olan elementler varsa bu durumda ikinci veya sonraki harflerde kullanılabilir.

Birden fazla harf kullanılacaksa sonraki harfler küçük yazılır.

Elementin SembolüLatince adı
HHydrogenium
HeHelium
SSulphurium
SnStannum

Örneğin hidrojen ve helyum elementlerinin ilk harfleri aynıdır bu nedenle 1 numaralı hidrojen H, 2 numaraları helyum He sembolü ile ifade edilmiştir.

Aynı durum kükürt (Sulphurium) ve kalay (Stannum) elementleri için de geçerlidir. İlk harfleri aynı olan bu iki elementler S ve Sn sembolleri ile göstermiştir.

a. Bazı elementler ve sembolleri

SembolüAdıKullanıldığı yerler
1HHidrojenİlk yaratılan elementlerden biridir. Kainatta en fazla oranda Hidrojen bulunur. Suyun yapısında, canlıların yapı taşlarında ve yıldızların yapılarında yer alır.
2HeHelyumGüneş gibi yıldızların yapısında bulunur. Bu yıldızlarda hidrojen helyuma dönüştürülerek büyük bir enerji elde edilir. Ayrıca uçan balonlarda ve zeplinlerde de helyum gazı vardır.
3LiLityumTelefon, bilgisayar gibi cihazların bataryalarında sıkça kullanılır
4BeBerilyumNükleer reaktörlerde, uzay sanayisinde kullanılmaktadır
5BBorDünya rezervinin büyük çoğunluğu ülkemizde bulunur. Temizlikten yakıta kadar çok geniş kullanım alanı vardır
6CKarbonCanlıların yapıtaşlarından biridir. Yiyeceklerin yapısında, kömürde bulunur. Fotosentez sonucunda besine dönüştürülür.
7NAzotAtmosferin %78’ini meydana getirir. Protein gibi canlılar için önemli bileşiklerin yapısında yer alır.
8OOksijenAtmosferin %21’i oksijenden meydana gelmiştir. Solunum başta olmak üzere yanma reaksiyonları gibi önemli olaylarda görev almaktadır.
9FFlorDiş macununun yapısında bulunur. İçme sularının dezenfekte edilmesinde de Flor kullanılır
10NeNeonIşıklı tabelalarda bulunur ayrıca soğutucu olarak da kullanılır
11NaSodyumYemek tuzunu meydana getiren iki elementten biridir. Çamaşır suyunun yapısında da bulunur
12MgMagnezyumPil yapımında kullanılan bir elementtir ayrıca canlılar için gerekli bir mineraldir
13AlAlüminyumHafif olması nedeniyle otomobil, uçak gibi araçların yapımında kullanılır
14SiSilisyumYer kürenin yaklaşık 1/4’ünü silisyum içerek bileşikler oluşturur. Elektronik sanayide ve cam üretiminde kullanılmaktadır
15PFosforOksijen ile temas ettiğinde parlama özelliğine sahip olan fosfor canlıların DNA’sında bulunur
16SKükürtKolay alev alabilen bir elementtir. Kibrit tutuşturulduğunda burnumuza gelen koku kükürt kokusudur. Ayrıca bitkilerin hastalanmasına karşı koruyucu olarak da kullanılmaktadır. 
17ClKlorSuyun dezenfekte edilmesinde kullanılır. Yemek tuzunu meydana getiren diğer element klordur
18ArArgonNeon gibi ışıklandırmada kullanılan bir gazdır
19KPotasyumCanlılar için gerekli bir elementtir ayrıca sanayide ve laboratuvar çalışmalarında kullanılan Potas  Kostik (KOH) yapısında bulunur
20CaKalsiyumDiş ve kemik gelişimi için gereklidir. Kireç alçı gibi maddelerin yapısında bulur
FeDemirİnsanların birçok çalışması demire bağlıdır. Sanayiden inşaat işlerine kadar çok geniş bir yelpazede kullanılır
ZnÇinkoDöküm kalıplarının yapımında, kaplamada ve korozyona karşı koruyucu malzeme olarak kullanılmaktadır
SnKalay“Düriye’min güğümleri kalaylı” şarkı sözünü duymuşsunuzdur. Kalay, kararan tencere, güğüm gibi ev eşyalarının parlatılmasında kullanılır ayrıca lehimin yapısında da bulunan kalay, bakır ile beraber tunç alaşımının yapısına da katılır.
PbKurşunDayanıklı bir metal olduğu için diğer metallerin korunması amacıyla kaplamada kullanılır. Örneğin camilerin kubbeleri genellikle kurşun kaplama malzemelerden üretilerek daha uzun ömürlü olmaları hedeflenir.Radyasyon geçirgenliği çok az olduğundan radyasyona karşı koruyucu olarak da kullanılır. Önceleri patlama önleyici olarak benzine katılırdı. Bu tür yakıtlara kurşunlu benzin adı verilir fakat kurşunun çevreye verdiği zararlardan dolayı günümüzde daha çok kurşunsuz benzin kullanılmaktadır.
AuAltınDeğerli bir madendir. Süs eşyası veya takı olarak kullanılmaktadır
AgGümüşAltın gibi değerli bir elementtir genellikle takı olarak kullanılmaktadır
HgCıvaDaha önceleri termometrelerde kulllanılıyordu ayrıca barometrenin yapısında da kullanılmaktadır. Oda sıcaklığında sıvı halde bulunan bir metaldir
CuBakırElektronik aletlerde çok kullanılır daha önceleri tencere veya kap olarak da kullanılmaktaydı
NiNikelMetal paranın yapımında ve otomotiv sektöründe kullanılan bir metaldir
IİyotSağlık açısından gerekli bir elementtir. Eksikliğinde guatr hastalığına neden olmaktadır
PtPlatinPlatin değerli bir elementtir. Sağlık, endüstri ve takı gibi geniş kullanım alanına sahiptir
CrKromPaslanmaya karşı koruyucu olarak kullanılan yüksek sıcaklığa dayanıklı bir metaldir

Elementler sınav

1104
137

Halojenler grubunda yer alan Flor, Klor, Brom elementlerinin sembollerini kutuya sürükleyiniz
 
345
48

Sembolü H olan element  'dir
1118
182

Element adı ve sembol eşleştirmelerinden doğru olanı kutucuğa sürükleyiniz
 
343
26

Sembolü Ar olan   soy gazlar grubunda yer alan bir elementtir
2177
122

Dayanıklı olduğu için diğer metallerin korunması amacıyla kaplamada, camilerin kubbelerinin kaplanmasında veya radyasyon önlemek amacıyla giysilerde kullanılan ve sembolü Pb olan metal

352
1

Güğüm gibi metallerin parlatılması amacıyla kullanılan kalay'ın sembolü   şeklindedir
2226
128

Soy gazlar grubunda yer alan bu gaz uçan balonlarda veya Zeplinlerde kullanılır

2183
330

Sembolü Pt olan metal

2. Bileşikler

3- Kimyanın Sembolik Dili

Bileşikler

Yapısında birden fazla çeşit atom bulunan maddelere bileşik denir. Su, yağ, amonyak bileşiklere örnek verilebilir.

Doğada maddeler daha çok bileşikler halinde bulunurlar birçoğunu yakından bildiğimiz bu bileşiklerden bazıları şunlardır;

a. Bazı bileşikler ve formülleri

1- H2O (Su) : En iyi bildiğimiz bileşik budur. Canlıların ve dünyamızın %75’ini oluşturan vazgeçilmez bir bileşiktir.

2- HCl (Tuz ruhu, mide asidi): Kireç sökücü olarak evlerimizde, besinlerin sindirilmesi amacıyla midemizde ve araştırmalarda kullanılmak amacıyla laboratuvarlarda bulunur

4- H2SO4 (Zaç yağı, sülfürik asit): Sanayide ve laboratuvarlarda sıkça kullanılan bir asittir. Akülerde kullanılan asit sülfürik asittir.

5- HNO3 (Kezzap, Nitrik asit): Boya enedüstrisinde, metallerin saflaştırılması veya gübre yapımında kullanılan güçlü bir asittir

6- CH3COOH (Asetik asit, sirke asiti): Sirkeye ekşi tadını veren zayıf bir asittir.

7- CaCO3 (Kalsiyum karbonat, kireç taşı): Yapı malzemelerinin üretiminde; kimyasal proseslerde; metalürji ve cam üretiminde; plastik, lastik, boya ve kağıt üretiminde filler olarak; arıtma sistemlerinde; kozmetiklerde katkı maddesi olarak geniş kullanım alanına sahiptir.

9- NaHCO3 (Sodyum bikarboat, Soda): Antiasit özelliğe sahip bir bileşiktir. Karbonatın yapısında da bulunur.

10- NH3 (Amonyak): Gübre üretiminde, boya endüstrisinde kullanılır.

11- Ca(OH)2 (Kalsiyum hidroksit, Sönmüş kireç): Asidik suyun borulara zarar vermemesi için pH yükselmede kullanılır ayrıca kağıt yapımında da yer alır.

12- NaOH (Sodyum hidroksit, Sud kostik): Deterjan ve sabun gibi temizlik ürünlerinde ve kağıt yapımında kullanılmaktadır.

13- KOH (Potasyum hidroksit, Potas kostik): Arap sabunu yapımında, tarımda toprağın asidik değerini düzenlemede kullanılır

14- CaO (Kalsiyum oksit, Sönmemiş kireç): Eskiden duvarların badanalanması amacıyla kullanlırdı, sanayide ve endüstride sıkça kullanılır.

15- NaCl (Yemek tuzu): Yemek tuzu olarak kullanılmaktadır.

Kimyanın sembolik dili sınav

321
63

Telefon, bilgisayar gibi cihazların bataryalarında sıkça kullanılan ve sembolü Li şeklinde olan element   elementidir
308
10

Yapısında birden fazla çeşit atom bulunan maddeler bileşik olarak adlandırılır
 
319
296

Kalay elementi SN sembolü ile gösterilir
 
694
263

Bileşik olarak kullanabileceğimiz modelleri seçiniz.

307
31

Semboller genellikle elementlerin Latince isimlerinin ilk harfinden meydana gelir. Eğer ilk harfleri aynı olan elementler varsa bu durumda ikinci veya sonraki harflerde kullanılabilir.
 
312
108

HNO3, nitrik asitin formülüdür
 
317
19

Işıklandırmalarda da kullanılan   elementinin sembolü Ne şeklindedir
327
50

Yemek tuzunun formülü,   şeklindedir.
324
184

Sanayide ve laboratuvarlarda sıkça kullanılan ve akü asidi olarak da bilinen sülfürik asidin yaygın adı  'dır
315
35

NH3 bir bileşik, Cl ise bir elementtir
 
305
83

Elementler formüllerle, bileşikler ise sembollerle gösterilir
 

Alıştırmalar


İçindekiler
Okuma modu için tıkla