1- Kimyasal Tür

1. Madde nedir?

Sizlerden resimde verilen masanın özelliklerini söyleminizi istesem büyük ihtimal ile aşağıdaki gibi bazı özellikleri sayardınız.

Peki bu özellikler sadece masa için mi geçerlidir? Daha farklı bir ifade ile su, yağ, masa, tuz, cam gibi cisimlerin ortak özellikleri nelerdir?

Etrafımızdaki cisimlere baktığımız zaman bu cisimlerin hepsinin bir kütleye sahip olduklarını ve ortamda bir yer kapladıklarını görürüz. Bir kütleye sahip olan ve belirli bir hacme sahip şeylere madde denir.

• 

• 

• 

• 

• 

Bu özellikler bizlerin görüp hissedebildiğimiz özellikleridir fakat aynı özelliklere sahip başka maddeler de yok mu? Söz gelimi bir taş ile tahta masa aynı özelliklere sahip değiller mi? İkisi de serttir, ikisi de sıcaklığa sahiptir ve ikisi de belirli kütle ve hacme sahiptir.

Bu tür özelliklere fiziksel özellikler denir. Fiziksel özellikler cisimlerin dış görünüşünü temsil ederler ve cisimlerin kimliğini ifade etmezler yani fiziksel özelliklerin değişmesi cismin kimliğini değiştirmez. Yani camın kırılması camı başka bir madde yapmaz. Cam kırıkları da birer camdırlar.

Cisimlerin dış özelliklerini temsil eden özelliklere fiziksel özellikler denir. Fiziksel özellikler değişince cismin kimliği değişmez!

Maddelerin kimliğini belirleyen özelliklere ise kimyasal özellikler denir. Kimyasal özellikleri değişen maddeler başka maddelere dönüşür.

Örneğin kağıdı yaktığımız zaman meydana gelen kül, kağıttan farklı bir maddedir. Çünkü kağıttaki değişim atom seviyesinde meydana gelmiş bir değişimdir burada ortama yeni atomlar katılmıştır veya ortamdan bazı atomlar çıkarılmıştır. Aşağıdaki şekli inceleyelim;

İşte maddelerin kimyasal özelliklerini belirleyen ve bu özellikleri taşıyan yapılarına kimyasal tür denilmektedir. Kimyasal tür maddenin kimliğini belirleyen yapılardır.

2- Kimyasal Tür

Maddelerin atomlardan meydana geldiğini biliyoruz. Atomlar genellikle tek başlarına bulunmayı sevmezler bu nedenle başka atomlar ile bir araya gelmeyi tercih ederler. Bu konumuzda atomların bir arada durmasını sağlayan etkilerin neler olduğuna kısaca değineceğiz.

a- Atom

Atomun yapısı adlı konumuzda atomların elektronlara,  protonlara ve nötronlara sahip olduklarını görmüştük. Burada kısaca bunları hatırlayacak olursak;

• Elektronlar, eksi yüklü parçacıklardır ve çekirdeğin etrafında belirli yörüngelerde dolanılar. Kütleleri proton ve nötrona göre çok küçük olduğundan atomun kütlesine dahil edilmezler.
• Protonlar, çekirdekte bulunur ve pozitif yüklü parçacıklardır. Atom numarasını da denilen proton sayısı, atomun kimliğini belirtir bu nedenle proton sayısı sabittir değişmez.
• Nötronlar, nötr (yüksüz) taneciklerdir ve proton ile beraber çekirdekte yer alır.

Bu üç tanecik bir araya gelerek atomları meydana getirir fakat bunların sayıları farklı atomlar için farklılık gösterebilir örneğin aşağıdaki tabloda bazı atomların sahip oldukları elektron, proton ve nötron sayıları verilmiştir.

Atomun adı	Proton sayısı	Nötron sayısı	Elektron sayısı
Hidrojen	1	0	1
Kalsiyum	20	20	20
Altın	79	117	79
Klor	17	18	17
Lityum	3	3	3

Bir atom, nötr halde iken elektron sayısı proton sayısına eşittir ve atomlar başlangıç durumda iken devamlı nötr halde kalmayı isterler ama atomların istediği başka şeyler de var!

b- İyon

Periyodik tablo adlı konumuzda ilk 20 element için elektronların katmanlara nasıl yerleştirdiğimizi gördük. Elementler elektronları yerleştirdikten sonra son katmanlarının tamamen dolu veya tamamen boş olmasını isterler son katmanın tamamen dolu veya tamamen boş olması kuralı nedeniyle atomlar elektron alır veya elektron verirler. Elektron alan ya da elektron veren atomlara iyon denir. İyonda alınan-verilen elektron sayısı atomun simgesinin sağ üst köşesine yazılır.

Eğer atom elektron almışsa negatif yüklü, elektron vermişse pozitif yüklü olur. Ayrıca negatif yüklü atomlara anyon, pozitif yüklü olanlarına ise katyon denir. 

Bir atom elektron alırsa negatif, verirse pozitif yüklü olur

Aşağıda bazı atomların elektron aldıklarında veya verdiklerinde yük durumları görülmektedir.

Element	Elektron Dizilimi	Yükü	Türü
5B	2, 3	3 elektron verir ve +3 yüklü olur	Katyon
17Cl	2, 8, 7	1 elektron alır -1 yüklü olur	Anyon
18Ar	2, 8, 8	Son katman dolu olduğu için elektron alış verişi yapmaz	İyon değil
20Ca	2, 8, 8, 2	Son katmandaki 2 elektronu verir +2 yüklü olur	Katyon

c- Molekül

Atomlardan bazılarının son katmandaki elektronlarını vererek veya yeni elektron alarak iyon oluşturduklarını gördük. Tüm atomlar bunu yapmazlar bazı atomlar elektronlarını ortaklaşa kullanma yolunu seçer. Elektronların ortaklaşa kullanılması sonucu oluşan yeni maddelere molekül adını veririz.

Özetle

• Atom, maddenin en küçük yapıtaşıdır
• Atomlarda; elektron, proton ve nötron bulunur
• Elektron negatif yüklü, proton pozitif yüklü, nötron ise yüksüzdür.
• Atomlar son katmanlarının tamamen dolu veya tamamen boş olmasını isterler
• Elementler son katmanlarındaki elektronları verir veya başkasından elektron alırsa iyon haline dönüşür
• Elektron alan atomlar negatif yükle yüklenir ve bunlara anyon denir
• Elektron veren atomlar ise pozitif olur. Pozitif yüklü iyonlara katyon denir
• Atomlar elektronlarını ortaklaşa kullanarak da son katmanlarını tamamlayabilirler. Bu tür yapılara molekül denir