by Bundan milyarlarca yıl Dünya henüz yeni yaratılmış ve halen nasıl geldiğini bilmediğimiz su Dünya’mızı yavaş yavaş doldurmaktadır. O zaman Dünya’mızda yaratılan su toplam miktarı ne kadar ise şimdi de aşağı yukarı aynıdır. Peki milyarlarca yıldır kullanıldığı halde su miktarı nasıl sabit kalmaktadır?
Kainatta maddeler durmadan döngüye girerler A maddesi kullanılarak B maddesine dönüşür sonra oluşan B maddesi tekrar A maddesine dönüşmektedir. Böylece A ve B maddelerinin miktarları kısa zaman periyotlarında azalsa bile toplamda sabit kalmaktadır buna döngü diyoruz. Bunu aşağıdaki şekle bakarak daha iyi anlamaya çalışalım.
Dünya’mızda maddelerde tıpkı bunun gibi döngü halindedirler ve madde döngüsü nedeniyle miktarları her zaman sabit kalmaktadır.
Madde döngülerini;
- Su döngüsü
- Karbon – Oksijen döngüsü
- Azot döngüsü şeklinde ayırabiliriz.
1. Su Döngüsü
Su her sıcaklıkta buharlaşır bu nedenle suyu doğada üç halde bulmak mümkündür. Güneş enerjisi sayesinde sıvı haldeki su gaz haline, gaz halindeki su buharı sıvı veya katı hale geçebilir su döngüsü adı verilen bu olay nedeniyle su bir yerden başka yere taşınır. Aşağıda su döngüsü gösterilmiştir.
Kısaca su döngüsü şu şekilde meydana gelmektedir:
- Güneş suyu ısıtır bu nedenle buharlaşma meydana gelir,
- Buharlaşan su, yukarı doğru hareket ederek havaya karışır ve bulutları oluşturur,
- Rüzgar sayesinde bulutlar bir yerden başka yere taşınır,
- Soğuk hava ile karşılaşan bulut, yağmur veya kar şeklinde yeryüzüne iner.
2. Karbon – Oksijen Döngüsü
Çevremizde bir çok madde karbon temellidir. Örneğin canlıların ve yiyeceklerimizin hepsinin yapı taşlarından biri de karbondur bunun dışında atmosferimizin de % 0,03’lik kısmı karbondioksit gazından meydana gelmektedir (1). Doğadaki karbon oranının dengeli tutmak canlılar için hayati önem taşımaktadır. Peki karbon – oksijen döngüsü nasıl gerçekleşmektedir?
- Besinlerde bulunan karbon yeme sonucunda canlılara geçer
- Solunum sonucunda karbondiokside döneşen karbon havaya verilir
- Ayrıca araba egzozları, fabrika ve ev bacalarından da havaya karbondioksit verilir
- Karbondioksit üreticiler tarafından alınır
- Üreticiler fotosentez ile havaya oksijen verilirken karbon üretilen besinlere aktarılır
- Besin ve oksijen tekrar canlılar tarafından alınır
Böylece bu döngü nedeniyle doğadaki karbon ve oksijen miktarı hep sabit kalmaktadır.
3- Azot Döngüsü
Azot, canlıların DNA, protein, nükleik asit gibi yapılarında bulunduğu için oldukça önemli bir elementtir. Havadaki azot oranı yaklaşık %78 (2) olmasına karşın canlılar bu azotu doğrudan kullanamazlar. Azotu kullanmak için öncelikle toprağa bağlanması gerekir.
- Toprakta bulunan azot bağlayıcı bakteriler öncelikle azotu toprağa bağlar,
- Yeraltı sularına ve toprağa karışan azot, bitkiler tarafından alınarak kullanılır,
- Hayvanlar ve diğer tüketiciler de bitkilerin yapısında bulunan azotlu bileşikleri kullanarak protein gibi ürünleri üretirler,
- Canlı ölünce veya dışkı sırasında toprağa düşen canlı atıklarında bulunan azot, topraktaki çürükçül canlılar tarafından ayrıştırarak tekrar havaya karıştırılır (3).
Kaynakça
- Hava Kirliliği ve Kirleticiler
- Atmosferde Neden Çok Miktarda Azot Var?
- TECİMEN H , SEVGİ O . ORMAN TOPRAKLARINDA MİKROORGANİZMALAR TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLEN AZOT DÖNÜŞÜMLERİ. Turkish Journal of Forestry. 2009; 9(1): 189-179.
Madde Döngüleri
Boşluk doldurma
162 5
Madde Döngüleri
Test
112 2
