Mutasyon nedir?
Vücudumuzda trilyonlarca hücrede sayısız miktarda DNA eşlemesi meydana gelmektedir. Bu sırada sizin yazıyı kopyalarken hata yaptığınız gibi hatalar meydana gelebilir bu hatalara msutayon (mutasyon da mutasyona uğradı 😀)adı verilir.
Mutasyonlar zararlı değişimlerdir. Hücrelerimizdeki mutasyonlar genellikle onarıldığı için zarar görmeyiz fakat DNA’daki hata çok büyük olursa onarma mümkün olmayabilir bu durumda hücre ölür.
Mutasyonların Nedenleri
Mutasyonlara neden olan etmenler çeşitlilik gösterebilmektedir. Bunlardan bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür.
- Zararlı ışınlar,
- Ortamın pH değeri,
- Sıcaklık değişimleri,
- Bazı kimyasallar
1- Zararlı ışınlar
X ışınları gibi zararlı ışınlar DNA’nın yapısını bozabildiği için mutasyonlara neden olmaktadır.
Örneğin 1945 yılında Amerika Birleşik Devletlerinin, Japonya’nın Hiroşima kentine attığı atom bombasından salınan zararlı ışınlar nedeniyle binlerce insan hayatını kaybetti buna ek olarak yüz binlerce insanın ise DNA molekülünde bozulmalar oluştu bundan dolayı orada doğan çocuklarda halen sakatlıklar görülmektedir.
2- Ortamın pH değeri
pH, ortamın asidik veya bazik olması ile ilgilidir. Moleküllerin daha etkin ve sağlıklı çalışabildiği pH aralığı vardır. Ani pH değişimleri bu moleküllerin bozunmasına ve DNA’nın hasar görmesine neden olabilir. Böylece mutasyonlar meydana gelebilmektedir.
3- Sıcaklık değişimleri
Özellikle küçük çocuklarda görülen yüksek ateş DNA’da yapısal bozukluğa neden olabileceği için tehlikelidir.
Bundan dolayı yüksek ateş vakıalarında hemen müdahale çok önemlidir.
4- Bazı kimyasallar
Kimyasal maddelerin bilinçsizce kullanılması veya bu maddelerin kimyasal silah olarak kullanılması neticesinde nükleotitler mutasyona uğrayabilirler.
Mutasyonlar vücut hücrelerinde oluşursa sadece o canlıyı etkilerken, eşey hücrelerinde meydana gelirse sonraki nesle aktarılır.
Vücut hücrelerindeki mutasyonlara örnek cilt kanserini vermek mümkündür.
Uzun süre güneş ışığına maruz kalındığında ciltteki hücrelerde mutasyon oluşabilmekte ve bu cilt kanserine yol açabilmektedir. Fakat cilt kanseri sonraki nesle aktarılmaz.
Albinoluk, renk pigmentleri ile ilgili genlerin mutasyona uğraması sonucu meydana gelir. Bu hastalık eşey hücrelerinde meydana geldiği için kalıtsaldır yani albino hastalığı çocuklara aktarılır.
Modifikasyon
Canlıda sonradan meydana gelen olumlu değişimlerdir. Mesela düzenli spor yapan kişilerde kasların gelişmesi veya güneşe maruz kalan derinin, zararlı ışınlardan daha az etkilenmesi için bronzlaşması birer modifikasyon örneğidir.
Modifikasyonlar, canlı için faydalı değişimlerdir ve çevresel şartlar ortadan kaldırıldığı zaman canlı eski haline döner.
Özetle
| Mutasyonlar | Modifikasyonlar |
|---|---|
| DNA’da meydana gelen bozulmalardır | Sonradan meydana gelen değişimlerdir |
| Kalıtsaldır | Kalıtsal değildir, geçici değişimlerdir |
| Zararlıdır | Canlı için yararlıdır |
| Kanser, Albinoluk, Down Sendromu ya da altı parmaklılık örnek gösterilebilir | Çalışan kasların gelişmesi, tenin brozlaşması, çalışırken ellerde nasır oluşması örnek gösterilebilir |