Ses Dalgası
Uçak veya helikopter gibi araçların alçak uçuş yaptığı sırada evlerin camlarının titrediğine şahit olmuşsunuzdur.
Bu durum ses dalgasının enerji olduğu göstermektedir.
Bu enerji sayesinde ses dalgası geçtiği ortamda bulunan tanecikleri titreştirerek onların hareket etmesini sağlar. Böylece tanecikler sesi alarak bir uçtan diğer uca kadar taşıyabilirler.
Bu durumu kulaktan kulağa oyununa benzetebiliriz. Tanecikler tıpkı bu oyundaki çocuklar gibi sesi alıp diğer taneciğe verir. Bu şekilde ses iletilir.
Sesin Yayılması
Ses, yayılmak için taneciklere ihtiyaç duyar bu nedenle ses yalnızca maddesel ortamlarda yayılabilir.
Diğer bir deyişle ses; katı, sıvı ve gaz ortamlarda yayılabilirken, boşlukta yayılamaz.
a- Sesin gazlarda yayılması
Ses dalgaları gaz ortamlarda yayılabilir. Çünkü gaz tanecikleri hareket halindedir ve ses bilgilerini diğer gaz taneciğine aktarabilme yeteneği kendisine verilmiştir.
İşte bu özellik sayesinde bizler arkadaşlarımızla iletişim kurabiliyoruz.
b- Sesin sıvılarda yayılması
Yunusların avlarını bulmak için özel bir ses çıkardığını ve bu ses dalgası sayesinde avlarının yönünü bulduğunu biliyor musunuz? Sizce sıvılar sesi iletmeseydi Yunuslar yaşamlarını devam ettirebilecek miydi?
Sıvı taneciklerine de tıpkı gaz tanecikleri gibi ses dalgalarını iletebilme özelliği verilmiştir. Bu sayede ses sıvı maddeler tarafından aktarılır.
c- Sesin katılarda yayılması
Katıların tanecikleri birbirlerine çok yakındır. Bu durum sesin aktarılmasına olanak sağlar.
Sesin Sürati
Sesin tanecikler ile taşındığına değinmiştik. Peki sizce tanecikler arasındaki mesafe sesin süratini etkiler mi?
Bu soruya daha önce örnek olarak verdiğimiz "Kulaktan kulağa" oyunu ile cevap vermeye çalışalım.
Kulaktan kulağa oynayan iki gruptan üstteki grup 10 saniyede oyunu tamamladığı halde alttaki grup 50 saniyede oyunu tamamlayabilmiştir.
Bunun nedeni oyuncular arasındaki uzaklığın farklı olmasıdır. Oyuncular arasındaki mesafe arttıkça sesin iletilme süresi uzamaktadır.
Benzer durum maddelerin tanecikleri arasındaki mesafe için de geçerlidir. Tanecikler arasındaki mesafe arttıkça sesin yayılma hızı azalır. Diğer bir deyişle, ses en hızlı katılarda en yavaş gazlarda yayılır.
Sesin yayılma hızı: Katı > Sıvı > Gaz şeklindedir!
- 1