Solunum Nedir?
Akciğerlerin enerji üretmek için oksijene ihtiyaçları olduklarını biliyoruz.
Peki insanlar sizce oksijen kullanarak neyi enerjiye çevirirler?
Canlılar; günlük faaliyetlerini devam ettirmek, büyümek ve hareket etmek için enerjiye ihtiyaç duyarlar.
Bu enerjiyi ise tükettikleri besinlerden sağlarlar. Yani canlıların tükettiği besinler onların vücutlarında enerjiye dönüştürülerek depolanır.
Mesela Ramazan ayında oruçlu iken iftara yakın zamanlarda kendimizi çok bitkin hissederiz öyle değil mi? Buna neden olan şey vücudumuzda gün içinde azalan besin miktarıdır.
Besin miktarı azaldıkça üretilen enerji de azalmakta böylece gün sonunda bitkin bir hale düşmekteyiz.
Solunum; canlıların besinleri enerji üretmek amacıyla hücrelerinde yakma işlemidir.
Diğer bir deyişle solunum ile besinler enerjiye dönüştürülür.
Solunum Nasıl Gerçekleşir?
Solunum şu şekilde gösterilebilir:
Besin + Oksijen => Karbondioksit + Su + Enerji
Solunum sırasında besinler, hücrelerimizde oksijen ile birleşerek enerjiye dönüştürülür ve bu sırada ortama su buharı ve karbondioksit verilir.
Avucumuzun içine soluk verdiğimizde ellerimizin ıslanmasının nedeni solunum ile dışarı verdiğimiz su buharıdır. Su ve karbondioksit solunumun amacı değildir bu ürünler atık madde oldukları için kandan uzaklaştırılır ve akciğerlerin yardımı ile dışarı atılır.
Solunumun asıl amacı enerji üretmektir. Oksijen ile besinlerin yakılması sonucunda büyük bir enerji ortaya çıkar böylece insanlar, hayvanlar ya da bitkiler gerekli enerjiyi elde ederler.
Peki ya bakteriler! Bunlar da mı oksijenli solunum yaparlar?
Öncelikle şu soruyu cevaplamaya çalışalım.
Cep telefonlarını yüksek gerilimli elektrik ile şarj edemeyiz bunun için elektriği daha düşük bir hale getiren adaptör ya da şarj cihazı denilen aletler kullanırız.
Peki telefonu şarj cihazı olmadan doğrudan yüksek gerilim ile şarj etseydik ne olurdu?
Hiç şüphesiz telefonu yüksek gerilim elektriği ile doğrudan şarj etmeye çalışırsak telefonumuz büyük hasar görecekti! Çünkü cep telefonları düşük elektrik ile çalışır ve şehir elektriği bu tür cihazlar için oldukça yüksektir.
İşte bunun gibi bakteri gibi tek hücreli canlılar düşük enerji ile yaşamlarını sürdürebilirler fakat oksijenli solunum ile çok fazla enerji üretilir bu enerji miktarı bakteriler için oldukça fazladır bu nedenle tek hücreli canlılar daha az enerji üreten oksijensiz solunum yaparlar.
Tabloda oksijenli ve oksijensiz solunum sonucunda üretilen enerji miktarları verilmiştir.
| Oksijenli Solunum | Oksijensiz Solunum |
|---|---|
| 38 ATP | 2 ATP |
Görüldüğü gibi oksijensiz solunum sonucunda üretilen enerji oksijenli solunuma göre oldukça azdır ama bu miktar bakteriler için yeterlidir.
Solunum Alıştırma 1
Oksijensiz solunum sonucunda tane ATP üretilir
Canlıların solunum sonucunda enerjilerini depoladıkları molekül
Oksijenli solunum yapabilen canlı gruplarını kutucuğa sürükleyiniz.
Oksijenli solunum neticesinde enerji, su ve üretilir.
Bakteriler yaşamlarını sürdürmek için daha az enerjiye duyarlar bu nedenle oksijenli solunum yaparlar.
Özetle
- Canlılar enerji üretmek amacıyla solunum yaparlar.
- Solunum besinlerin oksijen kullanılarak veya kullanılmadan yakılması sonucu enerji üretme işlemidir
- Solunum “Oksijenli Solunum” ve “Oksijensiz Solunum” olarak ikiye ayrılır.
- Oksijenli Solunumda oksijen kullanılarak besinler yakılır ve çok fazla enerji elde edilir. Çok hücreli canlılar tarafından yapılır.
- Oksijenli solunum şu şekilde meydana gelir: Oksijen + Besin –> Karbondioksit + Su + Enerji
- Oksijensiz solunumda ise oksijen kullanılmadan besinler parçalanır ve az enerji üretilir. Tek hücreli canlılar ile gerektiğinde kas hücreleri oksijensiz solunum yaparlar.
- Solunum sonucunda üretilen enerji ATP (Adenozin trifosfat) molekülünde depolanır.
- Oksijenli solunumda 38, oksijensiz solunumda 2 ATP üretilir.
- ATP canlıların kullanabileceği enerji türüdür.