by Bir önceki konumuzda kahramanımız Anka kuşunun sırtında uzay yolculuğuna çıkmıştı. O konumuzda uzay teknolojilerine ve uzay kirliliğine değinmiş sonrasında rotasını Venüs gezegenine doğru çevirmişti. Kahramanımızın önceki macerasını okumak için Uzay Teknolojileri ve Uzay Kirliliği konusuna göz atabilirsiniz.
Venüs gezegeni halk arasında Çoban yıldızı, Seher yıldızı gibi isimlerle anılır. Ay ve Güneşten sonra gökteki en parlak cisimdir.
Uzaktan muhteşem parlaklıkta bir yıldız iken, yakından dehşet verici bir ateş topuydu.
Çıplak gözle gökyüzünü süzdüğümüz zaman yıldız olarak gördüğümüz bir çok şeyin aslında yıldız olmadıklarını onları yakından gördüğümüz zaman anlarız.
Peki çok uzaktaki bu gök cisimlerini daha yakından görmek nasıl mümkündür?
Teleskobun Yapısı
Teleskop, uzak cisimleri daha yakın göstermek amacıyla tasarlanan araçlardır. En çok bilinenleri optik teleskop olarak adlandırılan türleridir. Optik teleskoplar merceklerin ışığı toplama özelliğinden faydalanılarak tasarlanmışlardır. Mercekler bilindiği üzere cisimleri daha büyük görmemize olanak sağlayan ortası şişkin, kenarları ince cam yapılardır. Bunlar ışığı toplayabildikleri için cisimleri daha büyük/yakın gösterebilirler.
Merceklerin bu özelliğinden yararlanılarak tasarlanan teleskopların gökyüzüne doğru dönmesi ile diğer gezegenlerin ve gök cisimlerin daha net görüntüleri elde edilebilmiştir yani aslında çok uzak olan bu cisimler teleskoplar sayesinde bizlere yakınlaştırılmıştır.
Sağdaki resimde Jüpiter ve onun uydularından üç tanesi rahatlıkla görülebiliyor. (Fotoğraflar: Diana Bodea ve Robert Pettengill)
Teleskop en basit yapı ile iç içe girmiş iki borudan ve bunların uçlarına takılmış iki mercekten meydana gelir. Birinci merceğin görevi uzaktaki cismi yakına getirmek, göz tarafındaki merceğin görevi ise yakınlaştırılmış görüntüyü büyütmektir. Böyle uzaktaki cisimlerin daha büyük ve net görüntüleri elde edilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta yakınlaştırılan görüntünün göz tarafındaki merceğin odak noktasına düşürülmesidir. Bunun için mercek uzaklaştırılır veya yakınlaştırılır.
Teleskobun Tarihçesi
Teleskop ilk olarak müslüman bilim insanları tarafından kullanıldı. Bu Müslüman alimlerden biri olan Nasiruddin Tusi hazretleri 1200’lü yıllarda Azerbaycan’da bir rasathane (gözlemevi) kurmuş ve burada astronomi bilimi ile ilgili önemli çalışmalar yapmıştır.
Şeyh Şemsuddin, Tûsî hakkında şunları söyler: Meraga şehrine gittiğimde rasathane sorumlusu Nasiruddin Tusî’yi gördüm. Genç yaşlarda Astroloji ilmine sahip, fars edebiyatında şair biriydi. Bir sürü astroloji aletlerini orada gördüm. Rasathane içinde beş adet halka şeklinde teleskop vardı.
- İlk teleskop yere sabitlendirilmiş, ışığın en güçlü olduğu zamanda kullanılan teleskop idi.
- İkinci teleskop, ışığın az olduğu zamanlarda kullanılan teleskop idi.
- Üçüncü teleskop, burçlar için kullanılan teleskop idi.
- Dördüncü teleskop, yeryüzünü incelemek için kullanılan teleskop idi.
- Beşinci teleskop, gece vakitlerinde gökyüzünü incelemek için kullanılan teleskop idi.
Burada güneş sistemini ve etrafndaki gezegenleri gösteren bir şekil gördüm. İnsanın kolu büyüklüğünde bir pusula gördüm. İki pusula daha vardı [1].
1600’lü yıllara gelindiğinde ise Hans Lippershey adlı biri teleskobu Avrupa’da kullanmıştır. Bundan sonra Galileo teleskobu uzaydaki cisimleri gözlemlemek amacıyla kullanmıştır.
Galileo, yaptığı teleskop ile Ay’ın dağlarını gözlemlemiş, Venüs gezegeninin evrelerini incelemiş, Güneş lekelerini ve Jupiter gezegeni ile onun bazı uydularını görebilmiştir.
Kaynaklar
- Tutar, M., 2018. İbn Tolun (ö. 953/1546)’un İnbâü’l-Ümerâ bi Enbâi’l-Vüzerâ adlı eserinin tahlil, değerlendirme ve tercümesi. Yüksek Lisans tezi. Harran Üniversitesi
- Galileo, Arizona University
7. Sınıf -Teleskobun Yapısı
Boşluk doldurma
57 6
