4- Asitler ve Bazlar

Bir etkinlik yapalım,

Ekinlik için kullanacağımız malzemeler:

• Limon
• Sirke
• Karbonat
• Saf su
• Çamaşır suyu
• Bir kaç tane Karalahana yaprağı

Öncelikle hazırladığımız karalahana yaprağını bir süre sıcak suda bekletelim böylece karalahana suyunu elde edebileceğiz. Elde ettiğimiz karalahana suyunu beş ayrı şişeye boşaltıp A, B, C, D ve E şeklinde isim verelim sonrasında aşağıdaki tabloyu çizelim.

Kullanılan malzemeler	Karalahana suyunda renk değişimi
Limon
Sirke
Karbonat
Saf su
Çamaşır suyu

Ardından aşağıdaki çalışmaları yapalım

1. A şişesine bir miktar limon sıkalım
2. B şişesine sirke dökelim
3. C şişesine biraz karbonat dökelim
4. D şişesine saf su ekleyelim
5. E şişeşine ise çamaşır suyundan az miktarda ekleyelim ve gözlemlerimizi yukarıdaki tabloya kaydedelim

Çalışmamızın sonuçları

• 

• 

• 

• 

• 

Yukarıdaki gözlemlerimiz sonunda tablomuz şu şekilde olacaktır.

Kullanılan malzemeler	Karalahana suyunda renk değişimi
Limon	Su kırmızı – pembe renk aldı
Sirke	Su kırmızı – pembe renk aldı
Karbonat	Su mavi – yeşil renk aldı
Saf su	Suda her hangi bir renk değişimi olmadı
Çamaşır suyu	Su başlangıçta yeşil oldu sonra sarı renk aldı

Etkinlik sonucunda bazı maddelerin karalahana suyunda pembe – kırmızı renk verirken, bazılarının mavi – yeşil renk verdiğini gördük. Bazı maddeler ise herhangi bir renk değişimine neden olmamıştır.

Asitler

Karalahana suyu ile kırmızı – pembe renk veren maddeler asit özelliği gösterir. Asit, Fransızca bir kelime olup ekşi anlamına gelmektedir (www.etimolojiturkce.com/kelime/asit). Tatları ekşi olan asitler, sulu çözeltilerin de ortama H⁺ iyonu veren maddeler olarak tanımlanırlar.

Asitlerin tatlarına bakmak tehlikeli sonuçlar doğurabilir bu nedenle tatlarına bakmamak gerekir!

Örnek:

• H₂SO₄ -> 2H⁺ + SO₄^2-
• HCl -> H⁺ + Cl^–
• HNO₃ -> H⁺ + NO₃^–

dikkat edilirse verilen tüm asitlerin sulu çözeltileri ortama H⁺ iyonu vermiştir.

Özellikleri

• Asitlerin tatları ekşidir
• Bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar
• Karalahana suyunda pembe – kırmızı renk verirler
• Mavi turnusol kağıdını kırmızıya boyarlar
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir
• Yakıcı ve tahriş edicidirler
• Metaller ile tepkimeye girerek H₂ gazı çıkışına neden olurlar

Asit Özelliği Gösteren Bazı Maddeler

Kimyasal Adı	Formülü	Yaygın Adı
Sülfürik Asit	H2SO4	Zaç yağı
Hidroklorik Asit	HCl	Tuz ruhu
Nitrik Asit	HNO3	Kezzap
Sitrik Asit	C6H8O7	Limon Asidi
Asetik Asit	CH3COOH	Sirke Asidi
Malik Asit	C4H6O5	Elma Asidi
Formik Asit	CH2O2	Karınca Asidi

Bazlar

Sulu çözeltilerinde ortama OH^– (Hidroksit) iyonu veren maddelerdir. Yaptığımız etkinlikte Karalahana suyunda mavi-yeşil renk veren maddeler bazik özellik gösteren maddelerdir.

Örnek:

• KOH -> K⁺ + OH^–
• Ca(OH)₂ -> Ca²⁺ + 2OH^–

Bazlar;

• Karalahana suyunda mavi-yeşil renk verirler
• Kırmızı turnusol kağıdını maviye boyarlar
• Genellikle temizlik malzemesi olarak kullanılırlar
• Sulu çözeltilerinde suya OH^– iyonu verirler
• Asitlerle tepkimeye girerek tuz ve su oluşumuna neden olurlar
• Metal ve cam eşyalarda matlaşmaya neden olurlar
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir

Baz Özelliği Gösteren Bazı Maddeler

Kimyasal Adı	Formülü	Yaygın Adı
Sodyum Hidroksit	NaOH	Sud kostik
Potasyum Hidroksit	KOH	Potas kostik
Amonyak	NH3	Amonyak
Kalsiyum Hidroksit	Ca(OH)2	Sönmüş kireç

pH Metre

Maddelerin asidik ya da bazik değerlerini gösteren cetveldir. 0 – 14 arasında değer alır. pH metrenin özellikleri şunlardır;

• 0-7 arası maddenin asidik olduğunu gösterir. Sıfıra yaklaştıkça asidik özellik artar
• 7-14 maddenin bazik olduğunu gösterir. 14’e yaklaştıkça bazik özellik artar
• 7 maddenin nötr olduğunu gösterir. Asidik ya da bazik özellik göstermeyen maddelerin pH değeri 7’dir.

Asit Yağmurları

Havaya karışan bazı gazların atmosferdeki su ile tepkime oluşturarak asit şeklinde yer yüzüne inmesi sonucunda asit yağmurları meydana gelir. Asit yağmurları hava karışan kirleticiye ve karışma miktarına göre değişebilmektedir.

Aşağıda havaya karışan kirleticiler ve tepkime sonucunda oluşturdukları asit türü verilmiştir.

Kirletici	Oluşturduğu Asit Türü
NO2 (Azotdioksit)	HNO3 (Nitrik Asit – Kezzap)
SO2 (Kükürtdioksit)	H2SO4 (Sülfürik Asit – Zaç yağı)